Предизвиците со кои се соочуваат овоштарниците и добитокот се извор на нови пазари за компаниите во ИКТ индустријата. Оние компании кои ќе развијат решение што ќе ги амортизира или елиминира проблемите со кои се соочуваат земјоделците, можат да постигнат значителни економски резултати.
Покрај потенцијалот во градинарството и под-секторот за производство на винова лоза и вино, опишани во претходниот број на „InStore“, овошјето и добиточното производство се дополнителни сектори за кои е потребно посебно внимание. Кога станува збор за пазарниот капацитет, ова не се однесува само на финансиската можност на корисниците да купат одредено решение во областа на информатичките и комуникациските технологии (ИКТ), туку и на капацитетот на корисниците да го прифатат и имплементираат решението во нивното индивидуално земјоделско стопанство или компанија. Ова првенствено се однесува на знаењето на земјоделците за користење на ИКТ технологии (компјутери, паметни телефони и други мобилни уреди), достапноста на уреди што можат да се прилагодат на барањата на ИКТ-решенијата за прецизно земјоделство, како и инфраструктурата за применетите технологии во средините во кои живеат.
Македонија има солидна инфраструктура (Интернет и 4G технологија) во руралните области, што е услов за лесна апсорпција на овој вид на решение. Дополнително, употребата на паметни телефони и други мобилни уреди кои овозможуваат брз пристап до Интернет покажува постојан пораст и во урбаните и во руралните области.
Производството на овошје опфаќа 5,5 проценти од вкупната обработлива земјоделска површина во Република Македонија. Овој подсектор во земјоделството покажува значително зголемување во последната деценија. Од 2007 до 2015 година, овоштарството е зголемено за 29 проценти и, што е позначајно, ова зголемување е континуирано. Вкупниот број на стопанства што се занимаваат со оваа земјоделска култура е 32.971, во кој доминира (99%) од ПИУ, во споредба со учеството на компаниите. Во однос на површините, ЈКП обработува 87 проценти од вкупната површина под овоштарници, или 17.336 хектари. Доминантни видови овошје што се одгледуваат во овој потсектор се јаболка и сливи, кои зафаќаат 60,2 проценти, или 10,428 хектари.
Овие состојби во овоштарството се резултат на повеќе фактори. Од аспект на технологијата на производство, овие култури се многу поедноставни во однос на градинарството, како и во однос на сточарството. Трошоците за земјоделски суровини (ѓубриво, пестициди), како и трошоци за работна сила, се значително пониски во однос на другите позначајни земјоделски под-сектори. Покрај тоа, интензитетот на работата во текот на целата година се сведува на многу пократок временски период отколку што е потребно за инвестирање во други култури. Во услови на нестабилни земјоделски пазари и континуирано зголемување на цената на земјоделските залихи, ова е еден од водечките фактори за раст на овој земјоделски подсектор. Од гледна точка на ИКТ технологијата и концептот на прецизно земјоделство, овошниот сектор е важен затоа што има голем простор за подобрување на продуктивноста и конкурентноста што може да се искористи со овој вид технологија. Имено, овој подсектор во Македонија покажува прекумерна употреба на производи за заштита на растенија, што, според истражувањата на УНДП, ги надминува дозволените граници неколку пати.
Дополнително, овој регион бележи исклучително големи количини на азот во почвата, како резултат на употребата на несоодветни методи за исхрана на овие култури. Покрај тоа, поради недоволна употреба на современи технологии за наводнување, достапните количини на вода се загрозени во значителна мерка. Оваа состојба негативно влијае на економијата на фармите, и уште поважно, на здравјето на луѓето и животните. Во комбинација на таквите фактори, земјоделците се соочуваат со сериозен предизвик за подобрување на економијата на нивното земјоделско стопанство, особено земајќи го предвид фактот дека европските регулативи во оваа сфера се во голема мерка конзервативни.
Овие предизвици во овоштарството се пазар за ИКТ компаниите. Оние решенија што ќе овозможат намалување на трошоците за заштита на растенијата, трошоците за хранење и намалување на количината на користена вода во голема мера ќе бидат прифатени од земјоделците. Атрактивноста на овие решенија се зголемува доколку во нив се вметнат еколошките стандарди на ЕУ и ќе се влијае на прилагодливоста на решенијата кон менталитетот и нивото на општо и техничко образование на крајните корисници.
Сточарството како земјоделски потсектор е друга гранка во земјоделството што во просек покажува стабилност. Овој под-сектор се состои од три главни активности, а тоа е одгледување говеда, овци и свињи.
Секторот за сточарство полека се враќа на нивото од 2011 година, кога бројот на грла беше 265.299, а сега е 253.442 грла. Дека постои интерес за инвестирање во оваа гранка, покажува дека и покрај кризата со млеко во 2008 година, овој сектор покажува одредена стабилност. Секторот за одгледување свињи се враќа на нивото од 2011 година (196.570) од 195 443 грла свињи што го има сега. Одгледувањето овци покажува поголема нестабилност што не е загрозувачка. Овој потсектор во одгледување добиток е намален за 4% во споредба со 2011 година со сегашна бројка од 733.510 овци. Минатите податоци покажуваат дека овој подсектор има многу поголем потенцијал, со оглед на тоа што некогаш се одгледувале околу 2 милиони овци.
Како и во другите земјоделски под-сектори и во сточарството, постојат одредени предизвици кои претставуваат значителен потенцијал на пазарот за компаниите кои инвестираат во современи технологии во земјоделството, вклучително и ИКТ-технологиите. Во секој од овие сектори, локалната достапност на сточна храна и нејзината цена се дел од проблемите што се појавија во последните две децении.
Високата цена на сточна храна, која произлегува од сè уште ниската продуктивност по хектар, значително влијае на профитабилноста на одгледувањето добиток. Позитивен сигнал се специјализираните програми за финансиска поддршка на системите за наводнување (капка по капка) за овој вид на култури, чијашто примена покажува зголемување на продуктивноста за 100 проценти. Дополнителни предизвици во областа на одгледување на добиток, особено одгледување овци, е недостатокот на луѓе да ги надгледуваат големите стада (овчари), како и транспорт на овчо млеко од тешко достапен крај до местото на преработка. Дополнително, за сите три поделби во сточарството, контролата на болести на животните и цената на ветеринарните услуги се значајни предизвици што можат континуирано да се набудуваат за подолг временски период.
Како и во случајот со овошје и добиток, токму предизвиците се извор на нови пазари за компаниите во ИКТ индустријата. Оние компании кои ќе развијат решение што ќе ги амортизира или отстрани овие проблеми со кои се соочуваат земјоделците, можат да постигнат значителни економски резултати.
Автор: Благоја Муканов, извршен директор на АгФутура Технологии
